Samsun 19 Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Yaşar Doğu Spor Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi, TFF futbol Antrenör Eğitimcisi (TUTOR ) ve Futbol Akademi Direktörü Fedayi Aksoy, Samsun ve Türkiye altyapısını değerlendirdi.
Zekai Anıl; Ülkemizin ve Kulüplerimizin Futbol Altyapısı hakkında ne düşünüyorsunuz?
Fedayi Aksoy: Futbol altyapı eğitimi demek: futbol oyununa ait ne varsa onların nasıl ve “ne zaman" öğretileceği, öğrenileceği ile ilgili çok yönlü süreçler demektir. Bilimsel olarak pedagojik faktörler değerlendirildiğinde "Futbol altyapı süreçlerinin başarılı olması için eğitim basamaklamalarının titizlikle detaycı bir anlayışla planlanması şarttır. Bakınız 85 milyonluk bir ülkede çocuk sayısı, futbola talep, yetenekli çocukların çok olmasına rağmen tabandan tavana hemen herkes oyuncu çıkmıyor diyerek hayıflanıyor. Aslında sorunun nerede olduğu biliniyor ama çözümü için gösterilen çaba maalesef yeterli değil. Altyapı yelpazesinin genişlemesi büyük yapının daha kaliteli beslenmesine katkı verir. Oyuncuların top ile ilişkilerinin yetersizliği, bireysel temel tekniklerdeki, bireysel taktik davranışlarındaki eksikleri, grup vetakım takım taktiklerine olumsuz yansıması, oyunun bütünleşememesi analiz edildiğinde görünür sorunların görünmeyen kaynağının 6-12 yaş aralığındakialınan eğitim olduğu görülür. Böyle olunca da karşımıza eğitimci yaniantrenörlerin ne denli önemli olduğu da ortaya çıkıyor. Unutmamamız gerekir ki hiçbir zaman eğitimin kalitesi öğretmenin önünde olamaz.Kulüpler antrenörleri kadar gelişirler. Okullar öğretmenleriyle anılırlar.
Zekai Anıl: Hocam kulüpler önce ne yapmalıdır?
Fedayi Aksoy: Model oluşturulmalı
Öncelikle bir model oluşturulması lazım.Bu model ülke gerçeklerine uygun, iklimine şartlarına uygun, eğitim ve eğitimci durumuna uygun olarak belirlenmelidir. Örneğin; Teknik beceri, kapasite, fiziksel üstünlüğe, hücum yapan / savunma yapan oyuncular mı yetiştirilecek ya da geçiş oyunlarını çok iyi yapıp sonuç almayı düşünen, pas ve pas oyunlarını geliştirerek oyuncular mı yetiştirecek? gibi kararlar verilerek model oluşturulmalıdır. Ancak karar verilen bu futbol anlayışının çocukların gelişimleri ve gelişimlerine göre futbol temel ihtiyaçlarının basamak basamaköğretilecek düzeyde olması lazımdır.Bundan sonraki yapılacak iş yazılan (Müfredat ve içerik) bu eğitim programlarının uygulanması ve süreç olmalıdır.Modelin oluşması asıl buradadır.
Zekai Anıl: Müfredat ve içeriklerinin teori ve uygulamaları önemli dediniz. Peki bunları uygulayacak Eğitimciler, antrenörler nasıl olmalıdır?
Fedayi Aksoy: Bir antrenör neyi nasıl öğreteceğini de bilmelidir. Alanı bilmeli, plan program içerik yazabilmeli ve uygulayabilmeli, futbol felsefesi olmalı, stratejik becerilere sahip olmalı, oyuncu kazanma becerisi olmalı, pedagojik yeterliliği olmalı (öğretim yöntemlerini doğru şekilde kullanabilmeli) çocukların gelişim süreçleri ve bu süreçlere ilişkin futbol temel ihtiyaçlarını bilmeli, oyun zekâsı yaklaşımını bilip uygulayabilmelidir. Antrenör kazanma ile öğretme arasında bir seçim yapmalı. Oyunu öğreten olmalıdır. Kazanmaktan çok öğretmeyi hedef almalıdır. Genç oyuncunun performansından ziyade potansiyeli hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Taban bölümünden itibaren çocukların her pozisyonda oynamasını sağlamalıdır. Çünkü çocuk oyunda sahanın her alanını bilir ve kullanır doğal süreçlerde futbol adına tüm davranışları yapabilir. Dolayısıyla yaratıcılıkları gelişir. Çocukları yetişkinlikten önce çocuk olduklarını onları erişkin gibi gömememelidir. Doğal süreci değiştirmemelidir. Ufku yüksek, yenilikçi bakış açısına sahip olmalı, yeterlilik olarak “benlik saygısı”ına sahip olmalı (ben merkezli değil) yönetip yönlendirebilen, adaletli düzgün yapıya sahip olmalı, sosyal yönü güçlü ve iletişimi iyi olmalı, öz saygısı yüksek olmalı ve davranışlarıyla örnek olabilmelidir. Antrenör olarak adaletsizliği önleyecek gücü olmasa da adaletsizliğe itiraz etmeyi bilmelidir.Ancak bu standartlarda bir antrenör niteliğine sahip olunursa uluslararası standarttı yakalayabilecek oyuncular çıkarabilir.Bir antrenör işini ne kadar iyi bilirse, mesleğinde o derece ustalaşır ve o derecede oyuncuların anlayışını ve saygısını kazanır.”
Zekai Anıl: Siz bir futbol Altyapısını nasıl tasarlarsınız?
Fedayi Aksoy: Altyapı eğitimi, sonradan gerekenler ve gerekecek şeyler için ön koşulları yerine getirmektir. Zaten altyapı eğitim demek, "futbola göre çocuklar" değil, "çocuklara göre futbol" demektir. Her yaşın gelişim özellikleri farklıdır. Öğrenme ve futbol ihtiyaçları da farklıdır. Planlamalar buna göre yapılmalıdır. Bunların uygulama alanına sokulmasıyla "altyapı eğitimi dediğimiz şey ortaya çıkar. Oyuncuların gelişebilmesi geliştirilmesi için Antrenör, Eğitimci, Yetenekli oyuncu ve Ortam gibi üç temel kural vardır. Bunlardan biri olmaz ise oyuncu eksik yetişir. Ülkemiz altyapısına baktığımızda bir antrenörün alt yapı süreçlerinin tümünün antrenörlüğünü yaptığını görürüz. Bencebuböyle olmamalıdır. Çünkü alt yapı on farklı yaş kategorisi ve üç farklı gelişim boyutunun sürecini barından süreçlerdir. Bizim ülkemizde bir antrenör birçok yaş gruplarını çalıştırdığı gibi aynı çalışmalar ve yaklaşımları uyguluyor.Eğitim formasyonu ve uygulamaları yeterli düzeye getirilmeli, bir futbol müfredatı / içerikleri somut olarak yapılmalıdır.Eğitim ve eğitimcilerin nitelikleri göz önüne alınıp liyakatli kişilerden oluşmalıdır.Kulüplerinliyakata gereken önemi vermesiyle tabandan tavana ahbap / çavuş ilişkilerininortadan kalktığını göreceksiniz.Hatta antrenör, eğitim, oyuncu ve antrenmansorunları da en aza inecektir.Ben çalıştığım profesyonel kulüplerde bunu başardığımı söyleyebilirim.
Zekai Anıl: Nasıl öğretilecek?
Fedayi Aksoy: Zekai kardeşim asıl sorun buradadır. Nasıl sorusu zehir gibidir. Antrenörü vezirde eder rezilde eder. Bir antrenör ne öğreteceğini bilmiyorsa nasıl öğreteceğinin bir anlamı yoktur, ne öğreteceğinibiliyor da nasıl öğreteceğini bilmiyor ise yine bir anlamı yoktur. Bunun için Eğitmen/ öğretici olmanın iki koşulu vardır. 1. ne öğreteceğini bilmek, 2, nasıl öğreteceğini bilmektir. Bu koşullar öğretimin her zaman hem kalite hem de daha etkili olabilmesi öğrenmenin anlamlı ve kalıcı olarak gerçekleşmesiyle ilgilidir. Bilinmesi gereken şey yöntemdir. Yöntem nasıl sorularının cevabıdır.Öğretim yöntemlerinin tercih edilmesinin birçok ön koşulu vardır. Bunun içinde öğretim uygulamaları bazen parçadan bütüne bazen de bütünden parçaya olmalıdır. Temel teknikler veya öğretilecek konular önce kapalı beceri sonrasında açık beceri ile akan oyun içinde problem çözmeye yönelik olmalıdır. Bunu da anlatım yöntemi, gösteri yöntemi ve yönlendirilmiş buluş yöntemleri kullanılarak yapılmalıdır. Unutulmaması gereken bir öğretme modeli ‘’zekâ’’ yaklaşımıdır. Araştırmalarım gösteriyor ki, çok yönlü yetişmeyen, yetişemeyen oyuncular uluslararası standarttı yakalayamamaktadırlar.
Zekai Anıl: Kulüplerin Futbol Altyapıları Vizyon ve Misyon olarak nasıl olmalıdır?
Fedayi Aksoy: Bir futbol kulübünün işlevsel olabilmesi ve üst yapısını beslemesi için ufkunun geniş ve büyük hedeflerinin olması gerekir. Özellikle profesyonel takımlar uluslararası standarttı yakalamalılar. Bunun için kulüplerin altyapı süreci bölümler halinde olmalıdır. Öğretim süreçleri birbirinden kesin çizgilerle ayrılmalıdır. Çünkü her süreç birbirinden farklı gelişim özellikleriyle ilgi ve ihtiyaçları barındırır. Ayrıca her süreç farklı eğitim konularını ve uygulamalarını içerir. Dolayısıyla her bir süreç ayrı bir formasyon ve ayrı bir uzmanlık gerektirir. İkincisi kulüpler bir reform ile yeniden gözden geçirilmeli sistemin doğru işletilmesi ile işlevsel hale getirilmesi ve doğrudan Profesyonel veya ‘A’ takım başkanlığına bağlı olarak kurumsal kimliğinin altı çizilmelidir. Bunu yaparken yetki ve sorumlulukları olmalıdır.
Ülkemiz Profesyonel kulüplerinin, bir futbol felsefesi, anlayışı, kültürü olmalı, makro eğitim planları hazırlanmalı denetlenebilir sürdürülebilir bir yapıda olmalı. Antrenör ve eğitimci yetiştirip geliştirebilmeli, oyuncuları özel alan, eğitim ve eğitimcilerle geliştirmeli, sahadaki uygulamalarda futbola ilişkin nelerin, nasıl ve esas itibarıyla “ne zaman" öğretileceği ve öğrenileceği ile ilgili sürecini planlamalıdır. Ayrıca, futbol altyapı eğitim pedagojisini çocukların gelişim sürecindeki dönemleri dikkate alarak bu dönemleri en iyi şekilde değerlendirebilmelidir. Top ile ilişkisi çok, çok tekrar yapan, hareketli / değişken oyun, küçük alan oyunları ile amaçlı oyun uygulamaları esas almalı, bütün bunları seviyeye uygun olmak koşulu ile kapalı ve açık becerilerşeklinde uygulayabilmelidir.
Zekai Anıl: Futbol okullarını yeterli buluyor musunuz sizce nasıl olmalı?
Fedayi Aksoy: Futbol okullarının temel amacı oyuncu yetiştirmek olmalıdır. Onun için iyi bir kulübün altyapısı her zaman diğerlerinden bir adım önde olmalıdır. Çünkü hem bilimsel hem de öncü olmak gibi bir yapısı vardır. Bu bakımdan akademide çocuklara kontrol edilebilir bir süreç ve ortam yaratılmalıdır. Akademinin eğitim programları sayesinde futbolcunun eğitim süresi kısaltılır olgunlaşma süreci de çabuklaştırılır. Evrensel oyunda teknik öğretilir.Futbol, teknik, taktik, kondisyon, psikoloji, strateji ve oyun karışımından oluşur. Hatta beslenme, dinlenme ve iletişimin önemi büyüktür ama burada teknik becerilerin önemli ayrıcalığı vardır. Modern futbolun en büyük özelliği zaman ve alanın az olmasıdır. Çünkü baskı altında teknik hareketleri başarılı bir şekilde kullanmak zordur. Teknik özellikleri doğru hızlı ve güçlü kullanabilen takımların maç kazanmaları daha kolay olmaktadır.
Zekai Anıl: Hocam ülkemizin sorunu, sizce neden oyuncu gelişmiyor?
Fedayi Aksoy: Bana göre “Altyapılardan futbolcu yetişmiyor” denilmesi doğru bir ifade değildir. Yetişmese üstte yer alan futbolcular nereden geliyor? Bence doğru bir yaklaşım ile analiz edildiğinde altyapılardan uluslararası standartlarda, kaliteli ve yaratıcı oyuncu yetişmiyor demek daha doğru olur.Şöyle düşünün okullardan iyi yetişmiş öğrencilerin mezun olmuyor olması okulların meselesi değil, okulların eksikliği veya işlevsizliğidir. Onun içindir ki hiçbir zaman eğitimin kalitesi ‘’öğretme’’nin önünde olmaz. Birinci aktör eğitimcidir. Kulüpler antrenör, eğitimcileri kadar gelişirler. Oyuncularda aynı şekilde. Her zaman altyapıda belirleyici unsur eğitim ve eğitimcilerdir. Futbola / spora istenilen yaşta (erken) başlamamış ya da başlayamamış olmasından, yaş düzeyine göre eğitim almamış ya da alamamış olmasından, Yaş ve gelişim özelliklerine göre aldıkları temel eğitimleri iyi değerlendirilmemiş ya da değerlendirilememiş olmasından, yaşlarına uygun saha, tesis, araç-gereç ile eğitim almamış olmalarından, erken performans için çocuğun doğal gelişim sürecine aykırı yapılan eğitime tabi olmasından geçiyor.
Zekai Anıl: Altyapı ve üst yapı ilişkisi nasıldır?
Fedayi Aksoy: Altyapı ile Üstyapı bağlantısına baktığımızda altyapılardan uluslararası standartlarda oyuncu yetişmiyor olmasının altyapıların organizasyon, işleyiş, önem ve değer görme ve eğitim içeriği ile ilgili olduğu gerçeğinden kaynaklanmaktadır. Ancak sorunlardan birisi de üstyapı-altyapı ilişkisi ile ilgilidir. Aslında Altyapı üstyapıyı belirlemez üstyapı altyapıyı belirler. Üstyapı hayatın kendisi ise altyapı hayatın devamını sağlayandır. Türkiye’de İlginç bir durum var. Ne kulüplerimizde ne de çalıştırıcılarımızda futbol kültürü istenilen düzeyde değildir. Hatta çoğunun genç oyuncu kazanmak gibi bir derdi ve amacı söz konusu bile değildir. Kolaycılığa kaçıp “altyapılardan oyuncu yetişmiyor” düşüncesi içindedirler. Üstelik altyapıya ve çalışanlarına gereken önemi değeri vermekten uzaktırlar. Yabancı oyuncu piyasası içinde yoğrulmaktadırlar. Böyle olunca da herkes her birimiz bu soruya odaklanıp hayıflanarak gündemde tutuyoruz. Tutulması da gerekir ancak maalesef yöneten yönlendirenlerin bu konularda ne çabası ne gayretleri var. TFF’ de Futbol Gelişim direktörlüğüne havale etmiş. Üzülerek belirtmeliyim ki yapılanlar son derece yetersiz.”
Zekai Anıl
